شاید روزهای اول بازیسازی کشور را به یاد داشته باشید. روزهایی که بازیسازی در کشور هیچ معنا و مفهموم خاصی نداشت و شاید خیلی از گیمرهای ایرانی از وجود بازیسازی در کشور بی اطلاع بودند. روزهایی که با شور و حرارت بسیار، بازیسازان ایرانی بازی های خود را برای پلتفرم PC عرضه می کردند و گیمرهای ایرانی این عناوین را تهیه می کردند.همراه وی جی مگ باشید با ضرورت بازنگری به بازار بازی های PC در ایران.
شاید به این نکته اشاره کنید که کیفیت این دست بازی‌ها در شرایط قابل قبولی نبود یا دلایل دیگر ولی قصد من از نوشتن این یادداشت فقط و فقط توضیح چرایی نبودن بازی ایرانی در سطح فروشگاه‌های کشور است. به راستی چرا دیگر بازی ایرانی در سطح کشور مشاهده نمی‌شوند و فقط شاهد شنیدن اخبار ساخت بازیهای مختلف و تکمیل روند ساخت آنها هستیم.
“مشکل در سیستم” و “مشکل سیستمی”
برای شروع بگذارید دو تعریف علمی در دانش مدیریت را بیشتر بشناسیم. “مشکل در سیستم” و “مشکل سیستمی” که هر کدام تعریف خاص خودش را دارد. برای توضیح پدیده “مشکل در سیستم” سعی می کنم با بیان یک مثال این پدیده را شرح دهم.فرض کنید شما صاحب یک فروشگاه بودید و متوجه می‌شوید که فروش شما افت شدید کرده است. در بررسی‌های بعدی متوجه می‌شوید که یکی از کارمندان شما، در برخورد با مشتریان مودبانه برخورد نمی‌کند و همین موضوع باعث دلخوری مشتریان و به طبع آن، افت شدید در فروش شده‌اید.
حال شما تصمیم به اخراج این کارمند گرفته و با استخدام کارمند جدید این مشکل را حل می‌کنید و فروش این واحد تجاری را به حالت عادی باز می‌گردانید. با توجه به مثال بالا مشکل در سیستم را می‌توان اینطور تعریف کرد که گاهی یک یا چند جز سیستم آسیب می‌بینند و با تعویض یا تعمیر این اجزا سیستم به حالت نرمال خود باز می گردد.اجازه دهید به تعریف مثال برای “مشکل سیستمی” بپردازیم. طبق مثال بالا شما صاحب فروشگاهی هستید و فروش شما دچار افت شدید شده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که نه تنها میزان کار کارمندان دچار کم و کاستی نشده بلکه هیچ کدام از کارمندها دارای مسئله‌ای نبوده و همه چیز به مانند سابق است. هیچ چیز نشانی از کم کاری کارمندان ندارد. حال فرض کنید یکی از کارمندها را در این وضعیت اخراج و کارمند جدیدی استخدام کنید. شرایط به حالت عادی گذشته بر نمی‌گردد. در این وضعیت به اصطلاح ما با یک مشکل سیستمی طرف هستیم یعنی با جابجایی اجزا سیستم یا تعویض و بهبود این اجزا مشکل حل نشده و شاید گسترش نیز پیدا کند.
بگردیم به وضعیت فروش بازی های ایرانی PC در کشور. از روزهای اول بازیسازی در کشور و شروع به کار بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای به عنوان متولی رسمی بازیسازی در کشور، طرح‌هایی برای حمایت از بازیسازی در ایران اجرا شد که مداما تغییر کردند. اما به واقع این طرح‌ها باعث حمایت از بازیسازی کشور شد؟ به آخرین طرح اجرا شده توسط بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای برای حمایت از بازیسازهای متمرکز روی PC اشاره می‌کنیم، طرحی به که با نام کوپن شناخته می شود. شما بازی برای پلتفرم PC تولید کرده‌اید و قصد دارید ساخته خود را در فروشگاه‌ها عرضه کنید .
در ظاهر کار و به مانند گذشته باید به پخش کنندگان بازیهای رایانه‌ای مراجعه و با قیمتی توافقی بازی خود را به پخش کنندگان واگذار می‌کردید و این شرکت‌ها بازی شما را پخش می‌کردند اما در حال حاضر اصلا این شرایط برقرار نیست. شما باید به شورای قیمت گذاری بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای که متشکل از جمعی از بازیسازان هستند مراجعه و با ارائه مداراک و مستندات در خصوص قیمت تمام شده بازی خود، قیمتی برای محصول شما تعیین می شود. شما در حال حاضر با احتساب قیمت بازی دارای میزان معینی کوپن هستید. حال وارد مقوله دوم می شویم، کوپن چیست؟
پخش کنندگان بازی در کشور برای اینکه بتوانند به صورت انحصاری برای شرکت خود بازی خارجی A را پخش کنند، باید نزد بنیاد ملی میزان n کوپن باطل کنند و میزان این کوپن‌ها به میزان رقم خرید بازیهای ایرانی مرتبط است. اکنون که مفهوم کوپن در این طرح حمایتی را فهمیدیم، دوباره به سراغ بازیساز می‌رویم . بازیساز میزان معینی کوپن دریافت می‌کند و برای فروش و پخش بازی خود به سراغ یکی از شرکت‌های پخش بازی کشور مراجعه می‌کند.
رخداد بعدی که در این روند شاهد آن هستیم، این است که طبق تحقیقات انجام شده شرکت‌های پخش کننده تا حداکثر یک چهارم ارزش واقعی بازی حاضر به عقد قرارداد بوده و روز به روز این رقم رو به کاهش است! فرض کنید بازی 100 میلیون تومان قیمت گذاری شده است ، طبق گزارش‌های رسیده حداکثر بین 30 تا 35 درصد این رقم برای خرید محصول توسط شرکت پخش کننده بازی به بازیساز پرداخت می‌شود!
این در شرایطی است که برای بازی که 100 میلیون ارزش گذاری می‌شود میزان بیشتری کوپن تعلق می‌گیرد. حال برسیم به مرحله بعد که بازیساز با این شرایط موافقت کرده و اثر خود را فروخته و منتظر عرضه آن در بازار شد در کمال تعجب بسیاری از این بازی‌ها ایرانی به گفته برخی شاهدان و ناظران عینی تکثیر و تولید می‌شوند اما به بازار و فروشگاه‌ها عرضه نمی‌شوند تا جایی که بازی‌هایی که جایزه‌های بسیاری از جشنواره بازی تهران هم دریافت کرده یا بسیار از این دست بازی پیش نمایش منتشر می‌شد به بازار عرضه نمی‌شوند و هیچ کس حتی یک نفر هم دستش به آنها نمی‌رسد.
حتی شنیده شده که برخی از شرکت‌های پخش، این بازی‌ها را روی دیسک سوخته کپی کرده و بعد از بازدید واحد نظارت بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای آنها را معدوم کرده‌اند! یکی از دلایل شنیده شده برای عرضه نشدن این بازی‌ها، سودآور نبودن پخش آنها برای پخش کننده بوده که باعث می‌شود فقط برای دور زدن قوانین، بازی را ساخته و در بهترین حالت در انبار شرکت دپو کنند.
نکته اساسی و حائز اهمیت این است که بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای با توجه به شواهد و قرائن از تمام مراحل این وضعیت باخبر بوده و تا به امروز جلسه‌ای با بازیسازان و شرکت‌های پخش بازی به صورت مشترکا برای حل این معضل برگزار نکرده است! با توجه به موارد مطرح شده حال می‌بینید که ما با یک سیستم معیوب در پخش بازیهای ایرانی طرف هستیم که بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای به عنوان تنها متولی بازیهای رایانه‌ای در کشور به این مشکل در سیستم پخش در کشور به دید یک مشکل در سیستم نگاه می‌کند و با تغییر یا جابجایی اجزا این سیستم معیوب سعی در بهبود شرایط فعلی دارد.
در صورتی که واقعیت این است که سیستم پخش بازی ایرانی در کشور به کلی معیوب بوده و هر روز شاهد هرچه بی‌کیفیت‌تر شدن پخش بازیهای ایرانی هستیم تا جایی که ما به عنوان رسانه تحلیلی بازی های ویدئویی نمی‌توانیم به بسیاری از بازیهای ایرانی دست پیدا کنیم که خیلی از این دست بازی‌ها، از عناوین معروف سال گذشته و امسال هستند! تعداد بازی های فروخته شده و عرضه نشده در بازار بسیار زیاد هستند و می‌توان در یک یادداشت تفصیلی حتی نام این آنها را بیان کنیم و چرایی عرضه نشدن این آثار را جویا شویم!
در آخرین نمونه با تماس به دفتر مرکزی یکی از شرکت‌های پخش کننده این سوال را مطرح کردیم که چگونه می‌توانیم این بازی را تهیه کنیم که در کمال تعجب و بعد از معطلی بسیار به ما پاسخ دادن این بازی تمام شده و دیگر این منتشر نمی‌شود در صورتی که از خبر فروش و قیمت گذاری حتی سه هفته هم نگذشته بود!
سعی نگارنده در این یادداشت طرح این مسله بود که مهم‌ترین خطا در تحلیل سیستم این است که مشکل سیستمی را با مشکل در سیستم اشتباه بگیریم و در پی رفع این نقص بر نیاییم و حتی با اعلام ارقامی وضعیت را طوری که واقعیت نیست نمایان سازیم. عکس زیر مصاحبه ای با مدیریت‌های سابق یکی از بخش‌های بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای است و نشان می دهد که چقدر روی میزان گردش پولی میان بازیسازان و شرکت‌های پخش کننده بازی تاکید دارند.
در صورتی که رقم واقعی بسیار کمتر از آمار اعلام شده به نظر می‌رسد و همچنین نتیجه این سیستم پخش بازی، می‌شود عدم انتشار بازیهای ایرانی و به سخره گرفته شدن شغل بازیسازی در کشور، چون اگر بازی ساخته شود و در اختیار گیمرها به هر دلیلی قرار نگیرد، پس دلیل بازی ساختن و هدف بازیسازی چیست! در انتها این آمادگی را داریم تا نظرات بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای به عنوان متولی امر و نظرات شرکت‌های پخش کننده بازی و همچنین بازیسازان را در خصوص این سیستم از طریق این سایت منعکس کرده و باعث شفاف شدن هر چه بیشتر روند توضیح داده شده شویم.
“یادداشت‌ها نظر شخصی نویسنده است و لزوما نشان‌دهنده دیدگاه و جریان فکری VGMAG نیست”
با سلام
مقاله خوبی نوشتید جناب ذاکری
باید بگم که جدا از بحث پخش بازی و نکاتی که توی مقاله تون ذکر شد مشکل اینه که هنوز که هنوزه مفهومی بنام گیم توی بین اکثر ما ایرانی ها اون طور که باید جا نیفتاده متاسفانه
اخه کار به جایی رسیده که بعضی دوستان یا بازی نمی سازن یا اگه می سازن اکثر اوقات یه بازی ناقص رو تحویل بازی کننده ها میدن . نمونه اش همین ادامه شادو او کلوسوس که خدا می دونه چه تفکری پشتش خوابیده بوده
باز وضعیت بازار پی سی گیمینگ تو ایران بهتره اما خب هنوزم کشش لازم رو نداره برای ترغیب مخاطب
مثلا تو بین بازیهای پی سی عناوین خیلی خوبی مثل گرشاسپ , سیاوش , فرش , bo , rotgut و خیلیای دیگه وجود دارن اما خب مشکل اینه مفهوم گیم جا نیفتاده متاسفانه و بایداول این مشکل اساسی رو حل کرد
مسئله دیگه که باعث شده خیلی از دوستان بیان بازی های ایرانی رو مسخره کنن هم همین مسئله ایه که جدیدا شاهدش هستیم : عرضه بازی های موبایل که اکثر اوقات هیچ کیفیتی ندارن ( مثل همون شادو او کلوسوس )
خلاصه اینکه باید دیدگاه مردم راجب گیم تغییر کنه وگرنه اگر ایرانی ها یه بازی در حد متال گیر سالید هم بسازن باز هم نمی تونن توی کشور ما مخاطب جذب کنن
امیدوارم مردم ما یکم به گیم بیشتر اهمیت بدن و این سرگرمی رو بچه بازی به حساب نیارن تا صنعت گیم توی کشورمون پیشرفت کنه
مشکل بازیسازی در ایران به اعتقاد من ریشه ای تر از این حرف هاست. از چند سال گذشته با شروع روند تولید بازی های PC در ایران (که انصافاً در مقایسه با بازی های فعلی یک سر و گردن بالاتر بودن) همه بازیساز ها معتقد بودن که تنها مشکلشون در ایران نبود امکانات کافی برای تولید یک بازی با کیفیت هست. بعد از چند سال اعتراف کردن که علاوه بر امکانات، دانش فنی کافی رو هم ندارن و بعد از اون بود که اکثراً شیفت کردن به سمت تولید بازی برای موبایل. اما حالا با گذشت چند سال از این کوچ دست جمعی به جرات میشه ادعا کرد که نه تنها امکانات و دانش فنی بازیساز های ایرانی قابل قیاس با بازیسازان خارجی نیست، بلکه خلاقیت هم در بیشتر تولید کننده های ما دیده نمیشه. نمونه های خیلی زیادی رو در چند سال اخیر میشه نام برد که از بعد فنی هیچ حرفی برای گفتن نداشتن اما خلاقیت در گیم پلی و مکانیسم و داستان و …. اون بازی ها رو مدت ها سر زبان ها انداختن. از بازی های ساده موبایل مثل flappy bird گرفته تا آثاری مثل inside که جزو 5 نامزد بهترین بازی سال هم قرار گرفت. اما در چند سال اخیر حتی یک محصول ایرانی هم نداشتیم که بتونه یک ذره تو دنیا سر و صدا کنه. در چنین شرایطی ناشرین بازی های PC هم ترجیح میدن بازی های ایرانی بی کیفیت رو که توزیع نکنن تا حداقل در هزینه توزیع و پخش بازی پولشون بیش از این به هدر نره
حرف شما کاملا درست و منطقی است ولی بحث بنده در این یادداشت فقط و فقط گفتن قانونی است که نه تنها اجرا نمی شود بلکه باعث مشکلات دیگری نیز گشته است. اگر بازی ایرانی عرضه نشود چطور می توان حتی در خصوص کیفیت بد آن اظهار نظر کرد مثل اینکه بگوییم غذا فلان رستوران بد است در صورتی که به آن رستوران نرفته باشیم.
به نظرم کپی رایت یکی از متغیرهای وضعیت موجوده و بخش مهمتر کیفیته.
چه کشوری بهتر از لهستان برای مقایسه؟ وضعیت کپی رایت اونجا هم بد بود و بعدها تونستند درستش کنند اما در عین حال مکملا با ساخت بازی هایی که کیفیتی بالا داشتند و با گذاشتن قیمت پایین( قیمت پایین و جذب مخاطب و در ادامه فروش پیوسته و پایدار، نه ناگهانی و مقطعی) تونستند دید مردم رو عوض کنند.
متاسفانه ما بازار مناسب رو نمی بینیم و فقط بازارهای آماده رو می بینیم و نتیجه اش میشه اینکه همه ی بازی سازهای ایرانی( اگه بشه با اغماض بهشون گفت بازی ساز، نه بساز بداز) کارشون شده ساخت کلون های سطح پایین از عناوین موفق بین المللی و پخش در (تنها) کافه بازار.
پ.ن : مطلب خوبی بود. :yes: :yes:
به نکته خوبی اشاره کردین این مسئله در مورد اپلیکیشن ها هم هست ک کپی پیست و ترجمه به فارسی کردن برنامه نویسا نمونه معروفش هم اسنپ
سلام و ممنون از دیدگاهتون
کلا بحث کپی رایت بحثی فراتر از قوانین ایران هست و ضرورت اجرا شدن کپی رایت در ایران ، عضویت در سازمان تجارت جهانی یا WTO است ولی هدف بنده از نوشتن این یادداشت ضرورت بودن کپی رایت و کیفیت بعضا کم بازی های ایرانی به نسبت نمونه های خارجی نیست، هدف اصلی این یادداشت قوانین معیوب در عرضه بازی های PC کشور است که باعث به وجود آمدن جوی شده که بازی های PC عرضه هم نمی شوند و فقط در حد نامی در سطح صفحات وب باقی می مانند.
“حتی شنیده شده که برخی از شرکت‌های پخش، این بازی‌ها را روی دیسک سوخته کپی کرده و بعد از بازدید واحد نظارت بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای آنها را معدوم کرده‌اند!”
مایی که بخشی از زندگیمون بازیه میدونیم وضع خرابه ها ….. ولی واقعا فکرشم نمیکردم اینجوری باشه 😐
یعنی بنیاد میدونه و همچین مسائلی هست؟ خب چرا هست؟
متاسفانه این قضیه واقعیت دارد و بنیاد با دانستن این موضوع تا به امروز واکنش جدی به صورت علنی انجام نداده است . به نظر ضعف قانونی باعث این رخداد شده و قابل رفع خواهد بود
یکی از مهم ترین مشکلاتی که بهش اشاره نکردید رعایت نکردن قانون کپی رایت تو ایران هست ، کسی که تو ایران با قیمت های خیلی کم بهترین بازی های روز را بازی می کنه دیگه حاضر نیست برای یک بازی ایرانی 60 هزار تومان پرداخت کنه!(به هر حال وضعیت اقتصادی ایران و … این اجازه رو هم نمی ده که به صورت کامل این قانون اجرا بشود)
مشکل رعایت نکردن قانون کپی رایت نیست.
وقتی یک بازی AAA با قیمتی حدود 70 80 تومان به صورت اورجینال فروخته میشه واقعا باید دید بازی ایرانی که هیچ محتوایی نداره ارزش خرید با قیمت 60 تومان ( بیشتر یا کمتر ) رو واقعا داره؟!
در نظرات بالا اشاره کردم، فعلا نباید منتظر اجرا قانون کپی رایت باشیم چون عضویت در سازمان تجارت جهانی مشکلات زیادی دارد که حل این مشکلات ، به سالها زمان احتیاج دارد.
هدف اصلی این یادداشت قوانین ضعیف اجرا شده توسط بنیاد ملی بوده و نیازمند بازنگری جدی در این قوانین هستیم.