نقد و بررسی Disco Elysium: The Final Cut

حرف زدن در مورد بازی Disco Elysium کار بسیار دشواری است، دشواری که با تلاش برای نگارش نقد و بررسی درباره آن بیشتر هم می‌شود. این عنوان برای اولین بار در سال 2019 منتشر شد و توانست 4 جایزه بازی سال و هزاران نقد مثبت وارد کارنامه خود نماید. حالا بعد از گذشتن حدود 2 سال نسخه کامل آن برای کنسول‌ها منتشر شده و فرصتی است برای نقد و بررسی این پکیج به تعالی رسانده شده!

تفاوت اصلی The Final Cut با نسخه‌های قبلی در اضافه کردن چندین ماموریت فرعی برای گسترش دادن ایده‌های بلند پروازانه سازندگان و از همه مهمتر افزودن صداپیشگان جدید به همه شخصیت‌های موجود در روند داستان و گل سر سبد همه آنها به خدمت گرفتن صدای اثیری Lenval Brown (موزیسین جز) به عنوان راوی و صداپیشه احساس و تمایلات شخصیت اصلی است. پس بدون اتلاف وقت بیشتر برای شیرجه‌ای به اعماق تار و پود ذهن معروف‌ترین کارآگاه دل شکسته عاشق موسیقی دیسکو پاراگراف بعدی را بخوانید.

در اولین نگاه سبک Disco Elysium نقش آفرینی ایزومتریک است. اما با فاصله بسیار از عناوینی چون Diablo، هیچ اکشن و درگیری سریعی در بازی وجود ندارد! روند بازی با گفت و گو با شخصیت‌های دیگر و گوش دادن به افکار و امیال شخصیت اصلی و استفاده از آیتم‌های مختلف برای حل معماهای موجود در محیط پیش می‌رود.

شما بیشتر زمان خود را صرف گوش دادن به حرف‌های دیگران و خواندن نوشته‌ها خواهید کرد: از همین رو می‌توان Disco Elysium جدا از یک بازی انقلابی، یک دست‌آورد ادبی هم به شمار آورد.

تمامی دیالوگ‌ها و متن‌ها به قدری استادانه و هنرمندانه نوشته شده‌اند که گاهی اوقات امکان دارد آنها را با آثار نویسندگان بزرگی چون همینگوی، پالانیوک، کافکا یا بوکوفسکی اشتباه بگیرید. شخصیت‌های موجود در دنیای داستان و درون مایه اصلی آن هم بسیار نزدیک به آثار چنین هنرمندان افسانه‌ای خلق شده است.

وقایع از جایی شروع می‌شود که شخصیت اصلی لخت میان یک اتاق جهنمی بین مرگ و زندگی معلق است: ولی هنوز هیچ اتفاقی نیافتاده است و این شما هستید که با انتخاب گزینه «Begin» این سفر سرگیجه‌آور به درون پیچیده‌ترین روایت سیاسی، روان‌شناختی، اجتماعی، جنایی، شاعرانه، فلسفی، عاشقانه و اقتصادی در دنیای بازی‌های رایانه‌ای را آغاز می‌کنید!

همان‌طور که متوجه شدید روایت بازی تم‌ها و موضوعات بسیاری را روی بوم ذهن‌تان پهن می‌کند و همه اینها را با بیشترین میزان ظرافت و دقت انجام می‌دهد، تا همه چیز مثل تار و پود پارچه‌ای ضد آب اجازه ندهد قطره‌ای از توجه‌تان به بیرون درز کند.

شخصیت‌پردازی بازی چنان قوی و تکان دهنده است که گاهی اوقات خجالت می‌کشید اگر نتوانید تنها شخصیتی که خلق کردنش به عهده شما گذاشته شده را به خوبی انجام دهید. همه شخصیت‌های مهم بازی طرز فکر، گذشته و باورهای مختص به خودشان را دارد و به قدری باورپذیر و عمیق کار شده‌اند که گاهی اوقات از آدم‌های واقعی، واقعی‌تر به نظر می‌آیند. به همین دلیل دیالوگ‌های آنها تاثیری مضاعف بر شما می‌گذارد و غم و اندوه آنها کمرتان را خم می‌کند و یا رذالت و دشمنی‌شان خون را در رگ‌هایتان به جوش می‌آورد.

شاید اولین و مهمترین آنها شخص نژادپرستی باشد که ادامه بازی را برایتان غیرممکن کرده و اجازه نمی‌دهد درب اصلی به منطقه‌ای که برای حل پرونده الزامی است را باز کنید: انسانی درشت اندام و قوی که با ایدئولوژی نفوذ ناپذیرش شما را حساب آدم نمی‌گذارد و تا زمانیکه نتوانید بر قلعه نفرت انگیز ایدئولوژی و هیکل چون کوه او فائق بیایید، ادامه بازی برایتان ممکن نخواهد بود.

یکی از ویژگی‌های روایی انقلابی Disco Elysium دخیل کردن افکار، احساسات و امیال و عقده‌های شخصیت اصلی در روند بازی است. کارآگاه داستان می‌تواند همه‌ی آن چیزهایی باشد که شما برایش انتخاب کنید: او پس از یک شب جهنمی بین مرگ و زندگی دست و پا می‌زند و شما با نجات دادنش تا انتهای بازی هدایت کننده اصلی روند وقایع خواهید بود.

او که حافظه خود را به طور کامل از دست داده تنها متکی به استعدادهای ذاتی و کمک‌های جسته گریخته همکارش پرده از اتفاقات شهر «مارتینه» برخواهد داشت. پیش از شروع داستان می‌توانید این استعدادها و قابلیت‌ها را برای کارآگاه انتخاب کنید. سه حالت پیش‌فرض برای این قسمت در نظر گرفته شده است که شامل «متفکر»، «حساس» و «فیزیکی» می‌شود.

هر کدام از این مجموعه قابلیت‌ها گیم‌پلی جدیدی را ارائه می‌کنند. برای مثال شخصیت متفکر بیشتر با قدرت استنتاج و اتکاء به اطلاعات قبلی گره از ماجرا باز می‌کند، ولی در مقابل کارآگاه حساس دست به دامن حس ششم و افکار آزمایشی به استقبال معماها می‌شتابد. در این میان تکلیف کارآگاه فیزیکی هم مشخص است: او سعی دارد همه درها را با زور بازو باز کند و اگر کسی اطلاعات مورد نظرش را ارائه نکرد، یقه‌اش را می‌چسبد.

البته همه این استعدادها و قابلیت‌ها تنها بخشی از ماجرا هستند و در طول بازی به دیالوگ‌ها و اعمالی برخواهید خورد که برای انجام آنها به میزان بخصوصی «منطق» یا «هماهنگی چشم و دست» نیاز خواهید داشت. جمع آوری اطلاعات پس‌زمینه هم می‌توانید درصد موفقیت شما برای موفقیت در انجام چنین اعمالی را بالا ببرد؛ ولی در هر صورت احتمال انجام موفق بیش از 97% نمی‌شود.

نکته‌ای ظریف از سوی سازندگان که نشان می‌دهد هیچ چیز در دنیای بازی قطعی نیست و حتی بهترین تیراندازها هم میتوانند تیرشان را به خطا بزنند! پس مثل هر کارآگاه دیگر بهتر است همه گوشه و کنارهای محیط بازی را بگردید و همه شخصیت‌ها را تا ذره آخر دانسته‌هایشان تفتیش کنید. ولی بعضی اوقات هم احتمال دارد چیزهایی را بردارید یا حرف‌هایی بزنید که تا آخر بازی دامن‌گیرتان شود و روند روایت و حتی پایان داستان را نیز دستخوش تغییر قرار دهد.

پس هوشیاری و حضور ذهن همیشگی یکی از پیش‌نیازهای تجربه متعادل Disco Elysium است. اما مثل هر بازی دیجیتال دیگر این امکان وجود دارد که چندین بار به سیو قبلی خود بازگشته و بخت خودتان را برای اجرای موفق یک دیالوگ با احتمال کم امتحان کنید. تصمیمی که بر عهده خودتان است و می‌تواند انسجام روایت و غوطه‌وری شما را در داستان خدشه‌دار کند.

گره اصلی پرونده جنایی جسدی است که در حیات پشتی هتلی (باری با سه اتاق جهت اقامت مهمانان) که در آن اقامت می‌کنید به دار آویخته شده و شما باید بدون داشتن حافظه، اسلحه، نشان پلیس و تقریبا لخت و بی‌دفاع آن را حل کنید. شخصیت اصلی حتی نام خود را نیز به یاد نمی‌آورد و این شما هستید که باید دستش را بگیرید و در کوچه‌های سرد و برفی به سمت رستگاری هدایتش کنید.

پایان‌های متفاوت و متعددی برای این پرونده وجود دارد و پشت سرهم درگیر گرفتن اعتراف یا مذاکره برای گرفتن اطلاعات خواهید بود و در این میان همه در فکر دست به سر کردن پلیس دلقک معاب و جا زدن دروغ به جای حقیقت هستند! اگر فکر می‌کنید از پس چند دروغ بر می‌آیید باید گفت شهری که در آن هستید به خاطر اعتصاب کارگران در مرز جنگ داخلی قرار دارد و فقر و عدم اعتماد به دولت مرکزی همه را نسبت به هر چه پلیس و مامور است بدگمان کرده، پس تقریبا انتظار هیچ کمک مستقیمی نباشید.

تا جایی که سبک بازی می‌تواند بعضی اوقات به شبیه‌ساز بقا تبدیل شود: کسی کارآگاه را بدون پول پناه نمی‌دهد و اگر نتوانید هر روز 20 رئال (واحد پولی) جمع کنید باید شب را در میان زباله‌ها بخوابید! همین مکانیزم ساده عمق جدیدی به بازی می‌بخشد و شما را مجبور می‌کند به همه جا برای برداشتن چند سکه سرک بکشید و تمامی بطری‌های خالی را داخل نایلون جمع کرده و بفروشید شاید از تحقیر و استحزاء به خاطر بی‌خانمان شدن در امان بمانید.

جدا از ماموریت اصلی، طیف گسترده‌ای از ماموریت‌های جانبی هم وجود دارد که با ظرافت و نکته‌ سنجی سرگیجه آور به تار و پود داستان اصلی گره خورده‌اند. برای مثال دانشمندی حشره شناس به دنبال گونه‌ای نادر از فانتازم می‌گردد که آخرین امیدش برای زندگی نیز به شمار می‌رود، حالا شاید فکر کنید یک حشره چطور می‌تواند به پرونده قتل ارتباط داشته باشد: سریع تصمیم نگیرید Disco Elysium می‌تواند از همه جهاتی که حتی در خواب هم نمی‌دیدید شما را غافل‌گیر کند.

گرایش سیاسی، نظر نسبت به نژاد پرستی، همنوع دوستی و خیلی موضوعات دیگر هم به طریقی مشابه در روند داستان و شکل‌گیری روایت بازی نقش ایفا می‌کنند و باید با تامل بسیار مجموعه‌ای قابل ارائه از تمامی این مباحث برای شخصیت اصلی انتخاب کنید وگرنه دیر یا زود به عنوان یک احمق دچار فراموشی بی‌خانمان Game Over خواهید شد.

در بازی درگیری تن به تن وجود ندارد ولی می‌توانید از راه‌های ساده‌تری چون بلند کردن یک وزنه سنگین دار فانی را وداع گفته و از چرخه روزگار محو شوید. همچنین امکان دارد در اثر فشارهای سنگین پرونده قتل بر ذهن و یا تحقیر و استهزاء شخصیت‌تان توسط افراد دیگر دیوانه شده و بازی را ببازید. این دو مکانیزم با نشانگرهای Health و Morale در بالای تصویر شما نشان داده می‌شوند و باید مدیریت آنها را با استفاده از آیتم‌های مختلف و یا استراحت کافی در شب به دست بگیرید.

همچنین باید هر چه زودتر تجهیزات پلیسی خودتان را پیدا کنید چون بدون اسلحه و بارانی در شهری سرد و برف گرفته کاری از پیش نخواهید برد. انواع اقسام مواد مخدر، روان‌گردان، نوشیدنی‌های الکلی و تنباکو هم در بازی وجود دارد که پس از استفاده برخی از توانایی‌های شما را افزایش می‌دهند. وسوه مداوم حس «Electrochemistry» هم آتش بیار این معرکه است و در هیچ‌جای بازی یک دم از الزام به استفاده از این مواد در امان نیستید.

اما در مقابل افزایش توانایی‌های موقت خطر اعتیاد، از دست دادن سلامتی و عقل و استهزاء اطرافیان هم وجود دارد! همین سیستم پیچیده و عمیق از مکانیزم‌های گیم‌پلی Disco Elysium را به عنوانی انقلابی تبدیل می‌کند. وگرنه در نبود چنین عناصری بازی یک واسط متنی با موضوعات و مباحث پیچیده بیش نبود.

کارآگاه بازی در Disco Elysium تم اصلی و برتر بوده و پیدا کردن سرنخ و به هم چسباندن اطلاعات ریز و درشت که به زحمت گردآوری می‌شوند موتور محرک اصلی داستان بازی به شمار می‌روند و برای جمع‌آوری آنها یک سفر دیوانه کننده به اعماق نفرت، فقر، خشونت و جنون خواهید داشت.

کلیت روایت Disco Elysium در چنین جاهایی خیلی شبیه به شاهکارهای سینمای Noir است، آثاری مثل Chinatown، L.A. Confidential، French Connection و … . ارجاعاتی که به ظرافت تمام عیان می‌شوند و بازی را بسیار آشنا ولی به طور عمیقی اوریجینال می‌کنند.

صرفنظر از تعالی Disco Elysium در قسمت‌های قبلی، بازی از نظر فنی هم وضعیت بسیار خوبی دارد. شهر «مارتینه» با تمامی جزئیات ریز و درشت طراحی و خلق شده است. چرخه روز و شب و افکت‌های آب و هوایی مختلف و متعدد دارد: باد، باران، برف در حالت‌های سبک و سنگین به همراه اوضاع ابری و یا اندکی نور خورشید سخاوتمندانه همه چیز را واقعی‌تر می‌کند.

همه این جنبه‌های فنی در بهترین حالت اجرا می‌شوند و به جز تعداد انگشت‌شماری باگ و ایراد همه چیز مساعد است. سبک هنری بازی در سطح بسیار بالایی قرار دارد و همه از طراحی شخصیت‌ها تا رنگ‌بندی و ظاهر ساختمان‌ها و ماشین‌ها شما از واقعیت هر روزه جدا کرده و به دنیای خیالی خود می‌برد. جزئیات و جلای این بخش از بازی چنان متعالی است که رسیدگی به تمامی ابعاد آن یک مقاله تخصصی جداگانه می‌طلبد.

اما میخ آخر را موسیقی متن بازی به تابوت شما می‌زند، تابوتی که خودتان ساخته‌اید و در حالیکه فریاد می‌زنید «من را در مارتینه دفن کنید» به درونش می‌خزید. موسیقی متن اصلی بازی هر چند کوتاه با هر بار پخش شدن شما را در گردبادی از احساسات و افکار غرق می‌کند.

همه این قطعات چنان هنرمندانه استفاده می‌شوند که گاهی اوقات شک می‌کنید چطور امکان دارد در بازی که ضرب آهنگ همه چیز بسته به انتخاب شما پیش می‌رود باز هم یک ملودی غمناک یا صدای باد مو بر پشت گردنتان سیخ کند؟!

تکنولوژی که سازندگان برای اینکار استفاده کرده‌اند گونه‌ای تولید محتوای خودکار است که بسته به پیشرفت در بازی یا حس و حال دینامیک بازیکن در آن لحظه مناسب‌ترین قطعه را پخش می‌کند. پس اگر در بدو ورود به مارتینه ملودی سودازده شما را به زانو در آورد، به نبوغ سازندگان آفرین بگویید!

Disco Elysium: The Final Cut متعالی‌ترین نسخه از این بازی انقلابی است. ساعت‌ها متن و دیالوگ و معما و اتمسفر اوریجینال برای لذت بردن. پس اگر تمایل دارید از ماجرای پوچ‌ترین کارآگاه تاریخ بازی‌های رایانه‌ای سر در بیاورید، تجربه این عنوان را از دست ندهید!

---

نقد و بررسی بازی Disco Elysium: The Final Cut  روی PS4 و بر اساس نسخه ارسالی ناشر انجام گرفته.